Ik werk op dit moment hard aan ‘Stoa in Bedrijf’ dat bij Uitgeverij Noordboek zal gaan verschijnen. Via de blog zal ik regelmatig ruwe kruimels, inzichten of ‘cutting room floor’ stukjes delen, zoals deze uit hoofdstuk 4:
De deugdethiek stelt dat een goede samenleving en regering worden gedragen door goede mensen, en niet andersom. Een goede regering of samenleving vormgeven is onbegonnen werk. De opdracht is te groot.
Goede mensen, daarentegen, hebben een deugdzaam karakter. Dat betekent dat zij niet alleen het goede doen in elke situatie maar dat ook op de goede manier doen. Naast de inhoud van de handeling is er dus ook de vorm.
Vorm
Vrijwel elke cultuur die wordt gedreven door deugdethiek heeft criteria die bepalen of de vorm van de handeling goed is. Neem kyudo, het Japanse boogschieten. Zelfs als de kyudoka haar pijl in de roos schiet (en dus haar doel behaalt) kan zij op het schieten zelf gecorrigeerd worden door haar leraar. Vanuit het perspectief van de gevolgenethiek is dit een vreemde gedachtegang: pijl in de roos dus doel gehaald, toch?
Maar voor de deugdethiek zijn doel en vorm één geheel. Logisch ook, want stel je twee koks voor die allebei een fenomenaal gerecht hebben gekookt. Maar bij de eerste kok is de keuken vies, alles ligt door elkaar, zijn team is gefrustreerd en de pannen zijn gebarsten. Bij de tweede kok is de keuken strak georganiseerd, de lepels en spatels liggen op orde, het team is gefocust en de omgeving is schoon.
We zullen de tweede kok hoger aanslaan als de eerste, niet omdat de eerste nog een hoop schoonmaakwerk te doen heeft maar omdat hij blijkbaar zonder plan, zonder respect voor zijn materiaal en mensen en zonder focus heeft gewerkt. Hij voldoet niet aan de criteria van de vorm en een ervaren kok zal daar feedback op geven.
Wie het goede op de goede manier doet bezit een vorm van kennis die overdraagbaar is. Hij kan de vaardigheden en het inzicht leren aan nieuwe koks. Maar er is nog een element dat onderdeel van de deugd is: de juiste innerlijke houding. Deze kan niet direct overgedragen geworden, maar alleen indirect door een rolmodel.